پس از پیروزی انقلاب اسلامی، رهبران انقلاب برای حفظ، تثبیت و تداوم انقلاب اسلامی و به علت عدم اعتماد به ساختارهای نظام پیشین، نهادهایی تاسیس کردند تا ضمن نفی ایدئولوژی¬های رقیب، به تبلیغ پایدار ایدئولوژی انقلاب اسلامی و در همین راستا به مبارزه با نیروهای ضد انقلاب داخلی و خارجی بپردازند. یکی از این نهادها، بسیج مستضعفان می¬باشد که پیرو فرمان 5 اذر 1358 امام خمینی شکل گرفت. با عنایت به اینکه نهادها خروجی همراهی ساختار و کارگزار هستند، نهاد بسیج نیز مجمع همگرایی زمینه¬های ساختمندشده و عاملان اجتماعی است. از این رو، پرسش اصلی پژوهش پیش¬رو این است که زمینه¬های ساختاری و عوامل کارگزاری موثّر در شکل¬گیری نهاد بسیج کدامند؟. نگارندگان با بهره¬گیری از نظریه¬ی ساخت¬یابی و روش تحلیل اسنادی به این نتیجه نائل شدند که بسیج ایران در نتیجه هم¬نهادی زمینه¬های امنیتی_سیاسی، فرهنگی_اجتماعی و اقتصادی و کنشگرانی چون سپاه، خرده¬گروه¬های انقلابی و شخصیت¬هایی مثل امام خمینی، جواد منصوری، امیر مجد و اقدامات غیرمستقیم دیگر رهبران و نهادهای نوپای انقلاب شکل گرفته است. واژگان کلیدی: انقلاب اسلامی، امام خمینی، بسیج، زمینه¬های ساختمندشده، کارگزار.