Blacklist of Publications: Opportunity of Threat?
Abdolreza Noroozi Chakoli
URL :
http://research.shahed.ac.ir/WSR/WebPages/Report/PaperView.aspx?PaperID=159208
Date : 2022/02/20
Publish in :
پژوهشنامه علم سنجي
Link : http://rsci.shahed.ac.ir/article_3576_9a339491ac374ee197d24d66f6c46f6a.pdf
Keywords :بلک ليست نشريات، نشريات ليست سياه، نشريات جعلي
Abstract :
حفظ و ارتقا کیفیت تولید علم در کشور، یکی از کلیدیترین محورهای مورد توجه در برنامهریزی و سیاستگذاری پژوهش محسوب میشود. جدای از مقولهها، معیارها و شاخصهای متعددی که میتوان برای ارزیابی کیفیت تولید علم در نظر گرفت، اهمیت کیفیت محملهای منتشرکنندۀ تولیدات علمی و در راس ان مجلات علمی، همواره در محافل و مجامع علمی گوناگون مورد توافق قرار داشته است. از اینرو علمسنجی در راس فعالیتها و خدمات خود، همواره سازوکارهای متعددی را برای ارزیابی کیفیت مجلات علمی ارائه کرده تا پژوهشگران، دانشگاهها و موسسههای پژوهشی را در شناسایی کیفیت مقالهها و سایر انواع تولیدات علمی یاری کند. یکی از مهمترین این سازوکارها، نمایههای استنادی و تخصصی معتبر و دقیقی هستند که امکان ارزیابی مستمر مجلات علمی تحت پوشش خود را بر اساس شاخصهای متنوع فراهم میکنند. اهل فن بهخوبی بر این واقعیت واقفند که ورود مجلات به این نمایههای استنادی و تخصصی معتبر بینالمللی، کار اسانی نیست و مستلزم ان است که مجلات بتوانند معیارها و فرایندهای سختگیرانۀ ارزیابی و داوری که توسط نمایهها اِعمال میشود را با موفقیت پشت سر بگذارند. روشن است که تمامی این فرایندهای سخت ارزیابی و داوری، به این خاطر صورت میپذیرد که شناسایی و معرفی مجلات معتبر تخصصی به جامعۀ علمی، در فرایندی مشخص، علمی، شناخته شده، معتبر و قابل اطمینان صورت پذیرد. از این رو، نمایههای معتبر بینالمللی بهدرستی به عنوان مهمترین ابزار اعتبارسنجی کیفیت علمی مجلات بهشمار میروند و طبیعی است که پژوهشگران نیز در هنگام گزینش مجلات تخصصی برای ارسال و انتشار مقالات خود، از انها به عنوان مرجع اصلی شناسایی مجلات معتبر استفاده و به ان اعتماد میکنند.
اما نکته اینجاست که با وجود این فرایندهای دقیق و سختگیرانه، در مواردی نادر ممکن است درصد ناچیزی از مجلات بتوانند بدون برخورداری از شرایط کیفی لازم، بصورتی هر چند موقت از این فیلترها عبور کرده و به این پایگاهها وارد شوند؛ اگرچه دیری نمیپاید که کیفیت پائین و تخلف این نوع مجلات از نگاه تیزبین این نمایهها پنهان بماند و این درصد معدود از مجلات نامعتبر نیز در زمانی کوتاه توسط خود همین نمایهها، شناسایی و از پایگاه خارج میشوند. با وجود این، ممکن است در همان مدت کوتاه حضور در نمایهها، بتوانند پژوهشگران جویای مجله را در مسیر گزینش اشتباه قرار دهند و مقالههای تدوین شدۀ پژوهشگران را بسوی خود جلب کنند. برای پیشگیری از بروز چنین خطاهایی، در کنار ارزیابیهای دقیقی که نمایههای بینالمللی معتبر برای اعتباربخشی کیفیت مجلات تحت پوشش خود صورت میدهند، تلاشهای مکمل دیگری توسط برخی از مراجع، دانشگاهها و حتی پژوهشگران برای معرفی مجلات لیست سیاه (Black List Journals) و جعلی (Fake and Hijacked Journals) صورت میپذیرد و هر کدام، لیستی از مجلات متخلف را از دیدگاه خود تهیه کرده و در اینترنت به اشتراک میگذارند. اگرچه بسیاری از این لیستهای پراکنده و تائید نشده، با اهدافی مشترک تهیه و عرضه میشوند، اما با توجه به دیدگاههای مختلف تهیهکنندگانشان، در بسیاری از موارد با افراط، تفریط و بعضاً سوگیریهایی همراه هستند که نباید بدون بررسیهای دقیق کارشناسی، از انها به عنوان لیستهایی دقیق، کامل و قابل اتکا نام برد و انها را به عنوان مرجعی معتبر، برای کنترل کیفی تولیدات علمی کشور معرفی کرد.
لذا هرگاه موضوع ارائه لیستی معتبر و قابل اتکا از مجلات جعلی و متخلف به منظور کنترل کیفیت تولیدات علمی کشور و ایجاد فرصتی برای هدایت هدفمند پژوهشگران بسوی مجلات معتبر مطرح باشد، این لیست باید بر اساس چارچوبها، معیارها، شاخصها و فرایندهایی مشخص، تائید شده و شفاف و توسط کمیتهای علمی و تحت نظارت مراجع بالادستی نظیر وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و اموزش پزشکی تهیه و منتشر شود. دستیابی به لیستی قابل اتکا از مجلات متخلف که بتواند موجبات اگاهیبخشی صحیح به پژوهشگران و ارتقا مستمر کیفیت تولید علم کشور را در پی داشته باشد و در این راه، نه به عنوان یک تهدید، بلکه به منزلۀ یک فرصت ارزشمند عمل کند، مستلزم توجه به نکات و محورهای زیر است:
1. هر سازمان یا حتی هر شخص میتواند ازادانه و به اختیار خود، لیستی سیاه دلخواه از مجلات متخلف یا جعلی را پیشنهاد دهد و حتی در محیط ازاد اینترنت به اشتراک بگذارد؛ کما اینکه تاکنون نیز لیستهای سیاه متنوعی از مجلات و ناشران متخلف بر اساس دیدگاههای گوناگون تهیه و در اینترنت منتشر شده است. اما ان چه باید در اینجا مورد تاکید قرار گیرد این است که گرداوری، تلفیق و بازنشر این نوع لیستهای تائید و کارشناسی نشده توسط مراکز ملی که در زمینۀ مدیریت و ارتقا کیفیت تولید علم از مرجع
Files in this item :
Download |
Name :
159208_17688964048.pdf
|
Size :
870Kb
|
Format :
PDF
|