Taking advantage of Scientometrics’ graduates in universities, a necessity to release from quasi-research
Abdolreza Noroozi Chakoli
URL :
http://research.shahed.ac.ir/WSR/WebPages/Report/PaperView.aspx?PaperID=159217
Date : 2017/09/23
Publish in :
پژوهشنامه علم سنجي
Link : http://rsci.shahed.ac.ir/article_952_a3c62c782cbeebfdc905670c865ac60b.pdf
Keywords :علم سنجي، شبه پژوهشها، دانش اموختگان علم سنجي
Abstract :
شبه‌پژوهش‌ها چه نوع پژوهش‌هایی هستند؟ ایا اساساً می‌توان انها را پژوهش‌نامید؟ شبه‌پژوهش‌ها چگونه به‌عنوان حلقۀ مفقوده پژوهش عمل می‌کنند؟ و به‌واقع، ایا میان حجم شبه‌پژوهش‌ها در یک کشور و میزان توسعه‌نیافتگی ان رابطه‌ای وجود دارد؟
اینها بخش‌هایی از مسائل و پرسش‌هایی بودند که در یادداشت‌های هفته پژوهش سال‌های 1393 و 1394 خود در خبرگزاری ایران انلاین به اشتراک گذاشته و برای نخستین بار اصطلاح شبه‌پژوهش‌ها را برای مقاله‌های ضعیفی که برخی از نویسندگان بر اساس فشارهای اموزش عالی، در مدت زمانی محدود و با کیفیتی بسیار پائین در نشریات منتشر می‌کنند بکار گرفته و تاکید کرده بودم که شبه‌پژوهش‌ها که در ظاهر نام پژوهش به خود می‌گیرند را نباید پژوهش نامید؛ چرا که بدلیل دارا نبودن شرایط و ویژگی‌های کیفیتی لازم، فاقد هرگونه توان تاثیرگذاری بر چرخه علم و دانش بوده و قادر نیستند در راستای رفع مشکلات جامعه و توسعۀ علم و فناوری گامی هر چند کوچک بردارند. در ان دو یادداشت سعی بر ان بود این دیدگاه به اشتراک گذاشته شود که بسیاری از پژوهش‌هایی که نام پژوهش به انها اطلاق می‌شود، در واقع پژوهش نیستند و «شبه‌پژوهش» محسوب می‌شوند؛ چرا که نه از نفوذ بالا در انها خبری هست و نه از کیفیتی مطلوب. در انجا سعی شد این نکته تبیین شود که هیچ‌گاه «شبه پژوهشها» یا به عبارتی «پژوهشهای ضعیف» نمی‌توانند زمینه‌ساز توسعه علمی کشور باشند و بر این نکته تاکید شد که میان تعداد «شبه‌پژوهش‌ها» یا «پژوهشهای ضعیف» و میزان توسعه‌یافتگی کشورها رابطه وجود دارد. واقعیت این است که نویسندگان این نوع مقاله‌ها- که عمدتاً در میان اعضای هیئت علمی، دانشجویان یا داوطلبان ورود به مقاطع تحصیلات تکمیلی یافت می‌شوند- عمدتاً بر مبنای نیازهای زودگذر و ضرورت‌های شغلی یا تحصیلی که ائین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های موجود در نظام اموزش عالی به ان دامن می‌زند، در مدت زمانی محدود نیازمند انتشار سریع مقاله‌ها و اثار خود هستند و تحت تاثیر همین فشارها، حتی ریسک انتشار مقاله در نشریات بی‌کیفیت را نیز می‌پذیرند. برخی از این افراد، پس از انتشار مقاله‌هایشان از بی‌اعتبار بودن مجلاتشان اگاه شده و متضرر می‌شوند و برخی دیگر نیز هیچ‌گاه از این واقعیت مطلع نمی‌شوند.
بی‌تردید همواره شناسایی و معرفی مجموعه عواملی که به عنوان زمینه‌ساز تولید، ترویج و انتشار شبه‌پژوهش‌ها در کشور عمل می‌کنند برای هر ذهن مشتاقی که در حوزه اموزش عالی و توسعه علمی قلم می‌زند و فعالیت می‌کند به روشنی میسر است. اما انچه بیش از همه ضروری به نظر می‌رسد، ذکر مجموعه نکته‌هایی در این راستاست که باید در برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های کلان پژوهشی در کشور، به صورتی ویژه مورد توجه قرار گیرد و به‌تدریج نظام علمی و دانشگاهی کشور را از شبه‌پژوهش‌ها و اسیب‌های ان رهایی بخشد و موجبات افزایش سهم پژوهشهای باکیفیت و بانفوذ را فراهم اورد.
در واقع، انچه هم‌اکنون بیش از هر چیز اهمیت دارد، این نکته است که به‌راستی در کشور ما چه عواملی زمینه‌ساز انجام و انتشار این پژوهشهای ضعیف یا همان شبه‌پژوهش‌ها هستند و نظام علمی و اموزشی چگونه می‌تواند از این نوع اسیب‌ها رهایی یابد و چرخ توسعۀ علمی کشور را بدون اصطحکاک با شبه‌پژوهش‌ها، به صورتی روان‌تر به حرکت دراورد؟ ایا نمی‌بایست در کنار ائین‌نامه‌هایی که انتشار مقاله در مدت زمانی مشخص را الزامی معرفی می‌کنند، الزاماتی نیز برای مدیریت، کنترل و اعتبارسنجی همین مقالات در نظر گرفته می‌شد؟ ایا نباید به منظور مدیریت و کنترل این روند فزایندۀ شبه‌پژوهش‌ها، متخصصان علم‌سنجی را که در زمینۀ سنجش و ارزیابی کیفیت تولیدات علمی متخصص هستند در سطح وسیع‌تری بکار گرفت و با نقش‌افرینی انها این روند را مدیریت و کنترل کرده و بهبود بخشید؟ واقعیت این است که منطقاً حتی ائین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های نظام اموزش عالی کشور که بدلیل ایجاد محدودیت زمانی در انتشار مقاله، عملاً به روند افزایش شبه‌پژوهش‌ها دامن می‌زنند نیز چنین رد پایی که خواهان انتشار مقاله به هر قیمتی و با هر کیفیتی باشند دیده نمی‌شود. پس مشکل کجاست؟ علاوه بر این، چرا شبه‌پژوهش‌ها در برخی از دانشگاه‌ها به درستی مدیریت و کنترل نمی‌شوند و این نوع مقاله‌ها به راحتی از فیلتر اعتبارسنجی دانشگاه عبور کرده و توسط دانشگاه مورد پذیرش قرار می‌گیرند و برعکس در برخی دیگر از دانشگاه‌ها، این اعتبارسنجی و کنترل به خوبی و با دقت بسیار بالایی صورت می‌پذیرد؟
پاسخ روشن است. شناسایی و تفکیک شبه‌پژوهش‌ها از پژوهشهای واقعی و باکیفیت، نیازمند دارا بودن دانش و تخصص لازم در این زمینه است. این‌که کدام پژوهشها در چه سطحی از کیفیت قرار دارند و چگونه می‌توان پژوهشهای واقعی و ناب را از شبه‌پژوهش‌ها
Files in this item :
Download |
Name :
159217_17689964002.pdf
|
|
Size :
945Kb
|
|
Format :
PDF
|