دیباچه­های مرقعات حاوی اطلاعات ارزنده­ای از هنرمندان، حامیان و بعضاً تاریخ شکل­گیری هنرها می­باشند، اما کمتر به زمینه­های جامعه­شناختی ظهور انان و ارجاعات متن به بستر تاریخی­ای که در ان قرار گرفته­اند، توجه می­شود. نخستین­بار دیباچه دوست محمد هروی در کنار خوشنویسی به نقاشی و نقاشان پرداخت. این پژوهش به دنبال این مساله است که علل برامدن این دیباچه در خصوص نقاشی در قرن دهم چیست؟ برای پاسخ، از رویکرد جامعه­شناسی تاریخیِ تحلیلی که درصدد کشف «چرایی» امور و پاسخ­های مبتنی بر روابط علّی است، استفاده شد؛ و در این مسیر از تحلیل، مقایسه و تطبیق متون، ارا متخصصان و بررسی­های انتقادی بهره گرفته­شد. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که زنجیره­های علّی متنوعی متشکل از زمینه­های سیاسی ـ مذهبی ان دورة تاریخی، سنت نوشتاری و پیش­زمینة مولف، منجر به تالیف دیباچه گردیده که می­توان انها را به طور کلی دو دستة علل وجودی و علل صوری ظهور دیباچه در نظر گرفت. نفوذ روحانیان در سیاست و فشار به نقاشان، تغییر خُلق شاه، رویگردانی از نقاشی و نقاشان و اخراج انان از دربار، از جمله علل وجودی دیباچه در دفاع از نقاشی و نقاشان و تسلط مولف بر سنت­های نوشتاری و اشنایی وی با فرهنگ درباری هرات، از علل صوری دیباچه می­باشند.